Η ματιά μας έπεσε σε ένα περσινό άρθρο - ρεπορτάζ του Vice και αφού αφορά σε μιά πολύ κοντινή στα Σεπόλια περιοχή της Αθήνας και επειδή πρόκειται για ένα αξιόλογο κείμενο, σας συστήνουμε να το διαβάσετε.
Το άρθρο είναι του Γιάννη Παναγιωτόπουλου και οι φωτογραφίες που το συνοδεύουν, του Παναγιώτη Μαΐδη.
Εδώ αναδημοσιεύουμε ορισμένα μόνο αποσπάσματα. Για να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο, πατήστε ΕΔΩ.
Η εγκατάλειψη και η φτώχεια συνθέτουν το σκηνικό της ζωής στα Κάτω Πατήσια.
Από τα τέλη της δεκαετίας του '80 είχαν ξεκινήσει άνθρωποι να φεύγουν και να έρχονται αλλά η αλλαγή έγινε ορατή και απτή σε εικόνες και αριθμούς, σε πρόσωπα και γλώσσες, σε υλικά και δρόμους από το 2000 κι έπειτα.
Ήταν τότε που οι κάτοικοι των Κάτω Πατησίων, εργατο-υπάλληλοι και μικροαστοί στην πλειοψηφία τους, άρχισαν να εγκαταλείπουν την περιοχή κι αυτή να μετατρέπεται σταδιακά σε χώρο προσωρινής ή μονιμότερης διαμονής μεταναστών και προσφύγων, που κανείς δεν ξέρει αν ήθελαν ποτέ να βρίσκονται στην Αθήνα.
...Εν έτει 2016 ο κορμός των κατοίκων της περιοχής αποτελείται από Έλληνες οικογενειάρχες που τελικά δεν έφυγαν και εν τω μεταξύ γερνούν, και πολύ φτωχούς μετανάστες που έρχονται, φεύγουν και παλεύουν να επιβιώσουν.
Μέσα σε αυτό το απογοητευτικό σκηνικό υποβάθμισης και φτώχειας, μπορεί κανείς να δει το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο. Μισοάδειο γιατί σχεδόν τίποτα το δυναμικό κι ελπιδοφόρο δε φαίνεται να συμβαίνει στα Κάτω Πατήσια, ή ακόμα κι όπου πάει κάτι να γίνει, συχνά πολεμιέται από «φιλήσυχους πολίτες». Μισογεμάτο γιατί παρά τη φτώχεια και την απουσία κρατικής μέριμνας, κόντρα στη φήμη που θέλει την περιοχή «ζούγκλα», οι άνθρωποι περπατούν χωρίς να φοβούνται ιδιαίτερα, καμιά φορά μάλιστα χαμογελούν και η ζωή συνεχίζεται. Έστω και μίζερα.
Τι εννοούμε όταν λέμε «Κάτω Πατήσια»
Αν ζητήσεις από 10 ανθρώπους να σου οριοθετήσουν τα Κάτω Πατήσια, είναι πιθανό να πάρεις ισάριθμες διαφορετικές απαντήσεις. Όλη η περιοχή ανήκει στο Δήμο της Αθήνας, με τις διάφορες συνοικίες να ανήκουν διοικητικά είτε στην 5η είτε στην 6η Δημοτική Κοινότητα. Το αρκετά ομοιογενές κομμάτι της πόλης που μπορεί να οριοθετηθεί ως «Κάτω Πατήσια» είναι το τμήμα που στον άξονα Ανατολή – Δύση βρίσκεται ανάμεσα στις οδούς Πατησίων και Λιοσίων και στον άξονα Βορράς – Νότος στις οδούς Αγίου Μελετίου και Στρατηγού Καλάρη (ως την Αχαρνών) και Ιακωβάτων (ως την Πατησίων).
Βασική οδική αρτηρία – ραχοκοκαλιά της περιοχής είναι η οδός Αχαρνών ενώ σημεία αναφοράς είναι οι πλατείες Αμερικής, Κολιάτσου, Καλλιγά (Καραμανλάκη), Αγίου Ανδρέα (Λευκωσίας), Αγίου Νικολάου, Αγίου Ανδρέα (Γιάνναρη), Θυμαρακίων και ο ανοιχτός χώρος της Φυτευτής. Στην περιοχή υπάρχουν δύο σταθμοί της γραμμής 1 του μετρό, «Άγιος Νικόλαος» και «Κάτω Πατήσια». Ακούγεται ίσως περίεργο που ο ομώνυμος σταθμός βρίσκεται στο όριο της περιοχής αλλά ένας περίπατος από τη μία πλευρά της Στρατηγού Καλάρη στην άλλη αρκεί για να διαπιστώσει κανείς τις διαφορές που καθιστούν τη συγκεκριμένη οδό «σύνορο».
Πολύ λιγότερες οι γυναίκες, κακή εργασία για τους κατοίκους
...η μείωση του πληθυσμού από το 2001 στο 2011 καταγράφηκε στο 11%, όσο είναι και στο σύνολο του Δήμου. Ωστόσο αυτή την περίοδο στα Κάτω Πατήσια η μείωση στους άνδρες ήταν πολύ μικρότερη από αυτή στις γυναίκες, 7% και 15% αντίστοιχα. Το φαινόμενο εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από την εγκατάλειψη της περιοχής από οικογένειες και την έλευση αρρένων οικονομικών μεταναστών που στην πλειοψηφία τους φθάνουν στην Ελλάδα χωρίς τις οικογένειές τους.
...
Το γεγονός πως δε μειώθηκε ο αριθμός των νέων ανθρώπων περισσότερο απ' ότι στο σύνολο του Δήμου αποτυπώνεται στην ενεργή συμμετοχή των ανθρώπων αυτών στην οικονομία. Εντύπωση προκαλεί πως ενώ η ανεργία στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2011, μετά από ένα χρόνο μνημονίου, είχε ήδη φτάσει το 15,8%, στην 6η Δημοτική Κοινότητα και άρα, χοντρικά, στα Κάτω Πατήσια καταγράφεται στο 12,5%. Το 49% του πληθυσμού το 2011 ήταν οικονομικά μη ενεργό, ποσοστό μικρότερο από το μέσο όρο της χώρας (57,6%).
Ωστόσο, μια βόλτα στους δρόμους της περιοχής αρκεί για να καταλάβει κάποιος πως οι θέσεις εργασίας στις οποίες απασχολούνται οι κάτοικοι, δεν μπορούν να τους εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή ζωή, αν και πρέπει να ληφθεί υπόψη πως πολλοί μετανάστες ζουν σε κακιές συνθήκες και παράλληλα αποταμιεύουν και στέλνουν χρήματα στις οικογένειές τους.
8ο Γυμνάσιο: Ένα ιστορικό σχολείο, όλο και «μικραίνει»
Αν πρέπει κάποιος να ονοματίσει ένα σχολείο ως σημείο αναφοράς στα Κάτω Πατήσια, αυτό θα είναι σίγουρα το «8ο», επί της οδού Νικοπόλεως. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σχολικό συγκρότημα στην περιοχή και φιλοξενεί μαθητές από το 1931. Από το 8ο Γυμνάσιο έχουν αποφοιτήσει αρκετοί «επώνυμοι» ενώ χάρη στο πολύ μεγάλο προαύλιό του, έχει υπάρξει μέσα στις δεκαετίες χώρος παιχνιδιού για χιλιάδες παιδιά της ευρύτερης περιοχής.
Όμως το «8ο», όλο και «μικραίνει».
ΟΙ ΜΕΤΑΝΆΣΤΕΣ ΈΧΟΥΝ ΚΑΙ ΚΑΛΉ ΚΑΙ ΆΣΧΗΜΗ ΕΜΠΕΙΡΊΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΖΩΉ ΣΤΑ ΚΆΤΩ ΠΑΤΉΣΙΑ
... Όταν ρώτησα το Μοχασίβ για το σπίτι που μένει με την οικογένειά του, επαίνεσε τον ιδιοκτήτη. «Μένουμε εκεί δύο χρόνια τώρα. Όταν κάναμε το παιδί, του είπα να χαμηλώσει το ενοίκιο και το έκανε», είπε.
Τον ρώτησα αν είχε ποτέ πρόβλημα στην περιοχή με τη Χρυσή Αυγή. «Μια φορά στο δρόμο έφαγα κάτι μπουνιές. Τι να κάνω, πήγα σπίτι. Δεν είπα τίποτα σε κανένα, ούτε πήγα στην Αστυνομία, αφού δεν είχα χαρτιά. Έχουμε ακούσει κι από άλλα παιδιά να έχουν φάει ξύλο αλλά εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα», είπε ο Μοχασίβ.
«Δεν έχω κάποιο άγχος που ζω εδώ. Η γειτονιά παλεύεται»
... «Κατά τα άλλα οι Έλληνες είναι σαν τα ποντίκια. Υπάρχουν αλλά δεν τους βλέπεις. Μόνο το Πάσχα στην εκκλησία τους βλέπεις μαζεμένους», συνέχισε. «Το πρόβλημα δεν είναι ασφάλειας αλλά... μου λείπει να βγω έξω και να βρω και "δικούς μου", αυτής της χώρας, όχι μόνο άλλους», είπε με παράπονο: «Οι μετανάστες δεν ενοχλούν αλλά θα ήθελα η ταυτότητα της χώρας μου να υπάρχει στη γειτονιά», είπε, συμπυκνώνοντας τη σκέψη του.
Ο Νίκος και η Μιράντα δε σκέφτονται να εγκαταλείψουν την περιοχή, εκτός αν βρεθεί κάποια σπουδαία εναλλακτική. Δεν αποκλείουν μάλιστα, αν το επιτρέψουν τα οικονομικά τους, να κάνουν κι ένα παιδί που θα μεγαλώσει στα Κάτω Πατήσια.
Ουσίες: Χοντρό «εμπόριο» καταγγέλλουν οι κάτοικοι, στάσιμη εμφανίζεται η χρήση
... Κι εγώ έχω δει αρκετές φορές «ύποπτα» πανάκριβα αυτοκίνητα σε μια τόσο υποβαθμισμένη περιοχή, να έρχονται και να φεύγουν. Ωστόσο περπατώντας δε βλέπεις τοξικοεξαρτημένους στους δρόμους ή δεκάδες σύριγγες πεταμένες, όπως συμβαίνει σε άλλες περιοχές.
Η αγορά των ακινήτων δε δουλεύει ακριβώς με όρους προσφοράς και ζήτησης
Τα Κάτω Πατήσια είναι μια περιοχή που αν μη τι άλλο προσφέρει φθηνή κατοικία. Η περιοχή είναι γεμάτη από πολυκατοικίες που στην πλειοψηφία τους υψώθηκαν τη δεκαετία του '60, στο πλαίσιο της «αντιπαροχής», αντικαθιστώντας τα παλιά μεγάλα σπίτια του 19ου αιώνα και του μεσοπολέμου. Η εγκατάλειψη των Κάτω Πατησίων από μεγάλο μέρος των μικροαστών την περασμένη δεκαετία αύξησε κατακόρυφα την προσφορά και έριξε τις τιμές.
... Παρά τις πολύ χαμηλές τιμές, η ζήτηση δεν έχει αυξηθεί καθώς όσοι έχουν χρήματα δεν προτιμούν την περιοχή για ιδιοκατοίκηση αλλά ούτε και για εκμετάλλευση. Σε πολλές πολυκατοικίες, τα μισά και πλέον διαμερίσματα παραμένουν άδεια, χωρίς μάλιστα οι είσοδοι να είναι γεμάτες από ενοικιαστήρια – πωλητήρια.
«Το πολιτικό σύστημα άφησε το πρόβλημα να λυθεί μεταξύ των ανθρώπων»
Όσο για τη συνύπαρξη των ντόπιων κατοίκων με τους μετανάστες, η οποία δεν ήταν πάντα, κι ούτε είναι ακριβώς, αρμονική, ο κ. Μπακογιάννης συνδέει τις δυσκολίες αυτές με τη γενικότερη οικονομική κρίση. «Όσο επιδεινωνόταν η οικονομική κατάσταση των Ελλήνων, όλο και περισσότερο αρκετούς, τους ενοχλούσαν οι μετανάστες», παρατηρεί. «Βρήκαμε "κατώτερους" για να νομίσουμε πως είμαστε "ανώτεροι", χωρίς όμως να προσπαθούμε να βελτιώνουμε τους εαυτούς μας», λέει.
Ένα μεροκάματο στην λαϊκή και την «παραλαϊκή» της Μιχαήλ Βόδα
Κάθε Σάββατο είχε λαϊκή. Ένα εξάμηνο στη Μιχαήλ Βόδα, ένα στον παράλληλο, στην Αλκαμένους. Η εικόνα πάντως που αντίκρισα τώρα, ελάχιστα μοιάζει με την παιδική ανάμνηση που είχα απ' όταν η μητέρα μου με έπαιρνε μαζί της για τα ψώνια του σπιτιού. Τουλάχιστον όχι από την Αγίου Μελετίου προς τα Πατήσια.
Πάγκοι με ρούχα και αξεσουάρ, σε ορισμένες περιπτώσεις ολόκληρες κατασκευές που θυμίζουν περισσότερο κλειστό κατάστημα παρά λαϊκή αγορά, έχουν αντικαταστήσει τα μανταρίνια και τα ψάρια. Οι έμποροι πουλούν την πραμάτια τους σχεδόν με το κιλό, προσπαθώντας να δελεάσουν χιλιάδες ανθρώπους που περπατούν δυο και τρεις φορές τη λαϊκή, μήπως και εν τω μεταξύ πέσουν οι τιμές.
Αυτό είναι το νόμιμο κομμάτι. Γιατί υπάρχει και η «παραλαϊκή», επί της Μιχαήλ Βόδα, από το σημείο που τελειώνει η νόμιμη, περίπου στο ύψος της οδού Ρόδου. Μπόγοι ανοίγουν και κλείνουν συνεχώς ανάμεσα στα παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Μια γυναίκα Ρομά πουλά γυναικεία ρούχα, ένας άντρας ελιές από το χωριό του που έχει βάλει σε κεσεδάκια και μια οικογένεια από το Μπαγκλαντές πατάτες.
Καφέ Μερκάτο: Όταν η πολυπολιτισμικότητα βρίσκει «τοίχο»
Ο Κώστας μεγάλωσε στην Ελλάδα και η Μέισι στην Αιθιοπία. Γνωρίστηκαν στην Αθήνα και ως ζευγάρι προσπαθούν από το 2011 να χτίσουν μια επιχείρηση που θα τους εξασφαλίζει ένα εισόδημα και παράλληλα θα προωθεί την ιδέα της φιλίας μεταξύ των διαφορετικών λαών και πολιτισμών. Στην αρχή ήταν ένα κατάστημα με αφρικανικά προϊόντα που αναγκάστηκαν τελικά να κλείσουν και ύστερα, με τη στήριξη του ιδιοκτήτη, το καφέ – μπαρ «Mercato». Μια τέτοια πρωτοβουλία μάλλον μοιάζει με φυσιολογική εξέλιξη, σε μια περιοχή με πολλούς Αφρικανούς μετανάστες. Απ' ότι φαίνεται, κάποιοι από τους γείτονες δεν έχουν την ίδια γνώμη.
